Hoewel we massaal digitaal gaan, steeg de papierproductie de afgelopen 40 jaar met zo’n 400%. Met de beste bedoelingen, want we geloven bijna allemaal dat papier een duurzame grondstof is. Maar is dat wel zo?
Olivia van Redopapers dook in de research en kroop in haar pen. Want zoals zo vaak, is er geen eenduidig antwoord op de vraag of iets wel of niet duurzaam is.
De productie van nieuw papier
We nemen je even mee naar het productieproces van papier. Het eerste ingrediënt is houtvezel. Bomen, dus. Dat klinkt in eerste instantie verkeerd. Wereldwijd verdwijnt er heel wat oerbos door houtkap, bosbranden en infrastructuur- en vastgoedprojecten. Bovendien is er, dubbel zo veel hout nodig om een hoeveelheid papier te maken.
Maar eigenlijk is dit een meevaller, gezien bomen altijd opnieuw aangeplant kunnen worden. In die zin zijn ze een onuitputtelijke grondstof. Dankzij het FSC en PEFC label weet je trouwens dat het gebruikte hout uit duurzaam bosbeheer komt. De Europese bossen, waar papierfabrieken in de regio meer dan 90% van hun houtvezels kopen, groeien elke dag met een oppervlakte van 1500 voetbalvelden. Meer dan 60% van dit gebied is gecertificeerd, mede dankzij de steun van de print- en papierindustrie.
“Zonder hout, geen papier. De sector heeft er alle baat bij om onze bossen in ere te houden”
Hoe je van al dat hout papier maakt? Het hoofdingrediënt is water. Veel water. Gemiddeld zo’n 25 liter water per kilogram papier.. Wanneer je de houtvezels mengt met water, krijg je een soort pap die de basis vormt voor papier: pulp. Bij gerecycled papier ligt het waterverbruik wel wat lager, maar daar zit je vaak weer met een hogere CO2-uitstoot door o.a. ontinktingsprocessen. Daarover later meer.
Over CO2-uitstoot gesproken…zet je schrap voor een choquerend cijfer. De papierindustrie is verantwoordelijk voor 7% van de jaarlijkse mondiale CO2-uitstoot. Dat is bijna drie keer meer dan de luchtvaarsector
Shit, order, read, repeat
Dat komt natuurlijk omdat papier echt o-ver-al aanwezig is. Jaarlijks produceren we zo’n 414 miljoen ton. In België is het papierverbruik per inwoner bij de hoogste ter wereld. Meer dan de helft daarvan gebruiken we als verpakking, een derde voor de grafische uitgaven (boeken, kranten, magazines, …). Het overige gebruiken we vooral op de wc.
Sta er gerust even bij stil bij je volgende grote boodschap, terwijl je een krantje leest en/of een online order plaatst.
Deze shitload (pun intended) aan info heeft natuurlijk een kanttekening nodig. Want in Europa blinken we - naast consumeren - ook nog uit in iets anders: recycleren.
Gerecycled papier, een duurzaam alternatief?
Ja, eigenlijk wel! Bij gerecycled papier zijn er veel minder energie, water en verse houtvezels nodig. Als de papierfabrikant zijn restwater hergebruikt en duurzame energiebronnen heeft, zitten we helemaal goed.
In Europa zijn we koplopers op het vlak van gerecycled papier: zo’n 72% van ons papierafval wordt opnieuw verwerkt. Niet slecht! En toch is papier recyclen geen verhaal van rozengeur en maneschijn.
Ten eerste kan een papiervezel gemiddeld 7x hergebruikt worden, daarna is die op en wordt hij verwerkt in karton. Maar onze massale vraag naar verzenddozen (jawel, sinds Corona) zet het recycling proces op zijn kop: nieuwe papiervezels skippen het recyclageproces en worden meteen tot karton gedegradeerd. Zonde. Echt zonde. Zo'n zonde, dat we er een aparte blog post aan wijden.
Bovendien stoot recycled papier vaak meer CO2 uit dan de productie van nieuw papier. Processen die de inkt uit het papier halen en het toevoegen van chemische witmakers maken van recycled papier niet bepaald een eco-product. Komt daar nog eens bij dat papier heel vaak wordt gecoat met andere (plastic) materialen die in het recycling proces gescheiden moeten worden van de herbruikbare houtvezel.
Wij, Europeanen, zijn in nog iets uitzonderlijk goed: onze problemen over de grens katapulteren. In 2021 werd er zo 4,4 miljoen ton papierafval verscheept naar India, Indonesië en Turkije. Grappig, want toen we doorhadden dat afvalpapier een fantastische grondstof is, importeerden we 2,4 miljoen tot weer terùg naar Europa. Alle gekheid op een stokje.
Samengevat, papier recycling is geen onschuldig proces. Gelukkig bestaat er nog iets beter dan recyclen… en het heet upcyclen!
Papier upcyclen is beter dan recyclen
Upcyclen, recyclen, downcyclen,... consumenten zien straks het bos door de bomen niet meer. Toch is er een belangrijk verschil tussen upcyclen en recyclen. Vooral de impact die het heeft op ons milieu.
Bij upcycling of hergebruik behoud je de grondstof in zijn oorspronkelijke vorm (en verhoog je zelfs de kwaliteit ervan, vandaar de ‘up’). Bij recycling wordt de afvalstof afgebroken, verwerkt en als vezel opnieuw gebruikt in één of meerdere nieuwe producten.
Bij Redopapers upcyclen we papier vòòr het gerecycled wordt. We gebruiken bestaande reststromen (zoals misprints, testprints, oude posters en snij-afval van drukkerijen) en versnijden en verlijmen ze tot unieke planners en notebooks. Zo geven we waardevol papier een extra levensrondje voor het gerecycled wordt.
Door te gebruiken wat er is, vraagt upcycling van papier geen extra grondstoffen: er vloeit geen water voor uit de kraan en er wordt geen boom voor gekapt.
“De positieve impact van upcycling is echt enorm”
De positieve milieu-impact van upcycling is echt enorm. In 2023 redden we 3,6 ton papier van de afvalberg, bespaarden we 89.315 liter water en 376 m2 plastic banners. Oude roll-ups, gevelbanners en herasdoeken kunnen niet gerecycled worden. In het normale afvalproces gaan deze meteen naar de verbrandingsoven, wat vreselijk veel energie vraagt. Redopapers maakt er beschermde notebook covers van. Kies je voor een upcycled notebook van Redopapers, dan bespaar je in één klap meer dan 1,5 kg CO2.
Stel je voor dat heel de grafische industrie van upcycling de norm zou maken: Moeder Aarde zou ons zò dankbaar zijn.
Papier upcyclen: niet zonder uitdaging
Het upcyclen van papier brengt uiteraard wel wat uitdagingen met zich mee. Zo krijgen we heel vaak de vraag of we iets kunnen doen met oude flyers? Het antwoord is jammer genoeg ‘nee’. Door het kleine formaat en de bedrukking langs beide kanten, kunnen wij er geen nieuwe uitsnijdingen van maken om opnieuw te gebruiken.
Papier upcycling is - en we drukken ons zacht uit - een arbeidsintensief proces. Waar andere papiermerken hun ontwerpen kant en klaar bestellen bij de drukkerij, gaat Redopapers een extra mile… of 100. Restpapier inspecteren, selecteren, opnieuw versnijden en lijmen tot kleurrijke scheurblokken vraagt heel wat handwerk. Ook oude banners worden met de hand gewassen, versneden, geplooid en gestikt tot nieuwe hoezen.
Veel uitdagingen dus, maar nog veel meer liefde voor het vak. Hoewel Redopapers een kleine speler is, hopen we op termijn een grote verandering te brengen in upcycling praktijken.
Maar we wijken af van de hoofdvraag… Is papier nu duurzaam of niet?
En? Is papier nu duurzaam?
Zoals zo vaak, is het antwoord niet eenduidig. Het is maar hoe je het bekijkt. Enerzijds is papier een maatschappelijk ondergewaardeerde grondstof en is de industrie een grote wereldwijde vervuiler. Anderzijds draagt de papierindustrie haar steentje bij aan duurzaam bosbeheer en is papier vrij goed te recycleren. Volgens ons is het zelfs heel goed te upcyclen! Zolang de sector de handen in elkaar slaat om het in elke stap van het productieproces beter te doen, gaat papier een duurzame toekomst tegemoet.
En ook wij, als gebruiker, kunnen ons steentje bijdragen. Schrijf je papierresten vol, hergebruik je kartonnen dozen zo veel mogelijk, kies voor een mooie balans tussen papieren en digitaal leesvoer en ja … gebruik eens een velletje minder op het toilet :)
We hebben dit niet verzonnen, maar checkten deze bronnen::
Statista.com
Igepa.nl
Papier.be
New energy: Gerecycled Papier
Earthava.com: Going Paperless
Schooltv.nl: Hoe wordt papier gemaakt?
Peterprint.be: Hoe wordt papier gemaakt?
Europees Parlement: Hoe verpakkingsafval verminderen?
Papercm.com: Europa aan kop met recycling oud papier
Eurostat.eu
Bpost: Papier, een hernieuwbare en duurzame bron
De Correspondent: Is het nog wel verantwoord om papieren boeken uit te geven?
